Uraz łąkotki

Obrażenia łękotek stawu kolanowego występują przeważnie u ludzi młodych oraz aktywnych fizycznie, uprawiających rozmaite formy sportu wyczynowego lub rekreacyjnego.

Na częstość ich występowania wpływają takie czynniki jak:

• wrodzone schorzenia stawu kolanowego,
• predyspozycje konstytucjonalne,
• nabyte odchylenia w obrębie kolana z zaburzeniem prawidłowej mechaniki,
• czynniki urazowe
• zmiany zwyrodnieniowe

Decydującą rolę przypisuje się jednak czynnikom urazowym i rozwijającym się w obrębie łękotek zmianom zwyrodnieniowym.

Mechanizm urazu. 

Patomechanizm uszkodzeń łękotek jest złożony. Podczas zgięcia kolana, przy rotacji wewnętrznej lub zewnętrznej i nagłym odwiedzeniu podudzia dochodzi do przemieszczenia łękotki do stawu, a szybkie prostowanie kolana powoduje zakleszczenie jej między kłykciami i rozerwanie. Moment obrotu w stawie kolanowym przy dużym zgięciu i ustawieniu podudzia w pozycji szpotawej lub koślawej może prowadzić również do rozerwania łękotki. U sportowców, w wielu dyscyplinach sportowych, w czasie treningów i zawodów, mają miejsce opisane powyżej, niekontrolowane ruchy w stawach kolanowych, w wyniku których może dojść do uszkodzeń łękotek

Dyscyplinami najbardziej narażonymi na uszkodzenia łękotek są:

• piłka nożna,
• judo,
• zapasy,
• siatkówka,
• hokej na lodzie,
• lekkoatletyka

Objawy uszkodzenia łękotki

1. Przymusowe ustawienie kończyny (w przypadkach bloku),
2. Wysięk w kolanie,
3. Zanik mięśnia czworogłowego z osłabieniem jego napięcia,
4. Wysięku w stawie,
5. Bolesność,
6. Uciskowa szpary stawowej,
7. Dodatnie testy łąkotkowe,
8. Upośledzenie wydolności   stawu.

Diagnostyka. 

W diagnostyce uszkodzeń stosuje się :

1. Aspirację i badanie płynu stawowego,
2. Ocenę i badanie stabilności za pomocą aparatów,
3. Radiologiczne: standardowe, specjalne, artrografię,
4. Badania laboratoryjne
5. Tomografię rezonansu magnetycznego (MR),
6. Ultrasonografię,
7. Badanie w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym,
8. Artroskopię,
9. Inne metody (termografia, scyntygrafia i inne).

Leczenie

Leczenie nieoperacyjne (zachowawcze)- leczenie nieoperacyjne można brać pod uwagę jedynie w przypadku tzw. uszkodzenia przytorebkowego łękotki. Stosuje się wtedy odpowiednio długie unieruchomienie kończyny.

Leczenie operacyjne:

1. Wycięcie łękotki – czyli meniscectomia, może być wykonane:

• metodą otwartą (artrotomia) - zarezerwowana dla specjalnie trudnych przypadków
• metodą zamkniętą (artroskopia) - obecnie najczęściej stosowana.

W czasie tego zabiegu wycina się wszystkie nieprawidłowe, uszkodzone i niestabilne części łękotki.

Najistotniejsze różnice pomiędzy otwartą a artroskopową meniscectomią to:

• krótszy całkowity okres leczenia
• zdecydowanie szybszy powrót do codziennej i sportowej aktywności
• oraz lepsze wyniki kliniczne

2. Naprawa - szew łękotki

Największą niedogodnością dla chorego w tej metodzie leczenia jest:

• konieczność stosowania stosunkowo długiego unieruchomienia,
• oraz wyraźnie dłuższy okres całkowitego leczenia i powrotu do aktywności fizycznej, w tym sportowej, niż po wycięciu.

Z tego powodu w wielu ośrodkach zeszycie uszkodzonej łękotki wykonuje się najczęściej tylko w przypadkach współistnienia uszkodzeń więzadłowych (ACL) wymagających chirurgicznego zaopatrzenia.

3. Zastąpienie łękotki

• przeszczepy,
• protezy,
• substytuty

Uszkodzona łękotka może być zastąpiona przez:

• przeszczep, protezę,
• substytut – z więzadła, rzepki, ścięgna mięśnia czworogłowego

U sportowców wyczynowych, w przypadku uszkodzenia łękotki stawu kolanowego, leczeniem z wyboru jest obecnie artroskopia operacyjna - zamknięta meniscectomia

Leczenie usprawniające

Bardzo istotnym elementem postępowania chirurgicznego w przypadkach uszkodzenia łękotki stawu kolanowego jest właściwe leczenie usprawniające. Celem leczenia usprawniającego jest zabezpieczenie chorego przed wystąpieniem wczesnych i późnych powikłań pooperacyjnych oraz uzyskanie wydolnego stawu kolanowego odpowiednio przygotowanego do spodziewanych obciążeń w czasie aktywności sportowej. Powrót chorego z uszkodzeniem łękotki stawu kolanowego do poprzedniej aktywności sportowej zależy od wielu czynników, głównie jednak od zastosowanego leczenia. Najszybciej operowani wracają do sportu po zastosowaniu zamkniętej meniscectomii  (3-4 tygodnie od zabiegu), nieco później po zeszyciu łękotki (3-5 miesięcy).

Konflikt podbarkowy

Określenie “Konflikt podbarkowy” po raz pierwszy zostało użyte przez Neera w roku 1972. Opisał on sytuację w której w czasie ruchu kości ramiennej dochodzi do uwięźnięcia tkanek miękkich, co prowadzi do bolesnego stanu zapalnego.

Staw ramienny

Anatomia

Obserwując budowę stawu ramiennego zauważymy, że pomiędzy głową kości ramiennej a wyrostkiem barkowym łopatki istnieje niewielka przestrzeń przez którą przechodzi warstwa mięśni.

Są to mięśnie stożka rotatorów. Mięśnie te umożliwiają nam ruchy rotacyjne ramienia oraz zgięcie i odwiedzenie w stawie ramiennym. Pomiędzy warstwą mięśniową, a wyrostkiem barkowym znajduje się coś w rodzaju poduszeczki zapewniającej dobry poślizg dwóch powierzchni względem siebie.  Jest to kaletka podbarkowa

Etiologia

Konflikt podbarkowy może pojawić się u każdego, kto ma zwężoną przestrzeń podbarkową i często wykorzystuje ruchy ręki ponad głową

Na schorzenie to narażeni są szczególnie sportowcy reprezentujący takie dyscypliny jak:

• tenis,
• pływanie,
• piłka siatkowa,
• podnoszenie ciężarów,
• rzuty oszczepem
• rzut młotem

Przyczyn zwężenia przestrzeni podbarkowej można wymienić kilka. Może ona na przykład wynikać jedynie z zachwiania równowagi mięśniowej, przez którą cała kość ramienna zbliża się do wyrostka barkowego. Innym powodem zwężenia jest deformacja krawędzi wyrostka barkowego z jego zagięciem ku dołowi.

Inne przyczyny to:

• artroza stawu barkowo-obojczykowego,
• pogrubienie i zwapnienie więzadła kruczo-barkowego tworzącego strop stawu ramiennego
• brak zrostu między poszczególnymi jądrami kostnienia wyrostka barkowego (os acromiale). Powoduje to, że podczas ruchów ścięgna mięśni stożka rotatorów oraz kaletka podbarkowa trą o wyrostek barkowy i więzadło kruczo-barkowe.

Etiologia

W wyniku mechanicznego drażnienia powstaje stan zapalny. Zapaleniu towarzyszy obrzęk tkanek miękkich który jeszcze bardziej zwęża przestrzeń podbarkową i nasila dolegliwości bólowe. Powstaje przewlekły stan zapalny, który ostatecznie może doprowadzić do uszkodzenia ścięgien stożka rotatorów.

Objawy konfliktu:

• ból w czasie czynnego zgięcia i odwiedzenia w granicach 80-120 stopni,
• kłujący ból w czasie nagłego odwiedzenia lub zgięcia,
• tkliwość w okolicy wyrostka barkowego,
• zaburzenie prawidłowego rytmu ramienno-łopatkowego,
• ból w czasie snu na boku z zajętym barkiem.

Diagnostyka

Wnikliwie badający doktor rozpozna co dzieje się ze stawem barkowym. Dla potwierdzenia rozpoznania można wykonać badanie USG, który wykaże stan zapalny w kaletce podbarkowej oraz oceni strukturę ścięgien stożka. Dzięki temu że badanie ultrasonograficzne jest badaniem dynamicznym możemy ocenić w ruchu, które struktury ulegają wklinowaniu w czasie odwiedzenia czy zgięcia w stawie ramiennym.

Leczenie

Przy niewielkim stopniu nasilenia konfliktu, bez uszkodzenia ścięgien stożka, odpowiednio prowadzona rehabilitacja razem z działaniem przeciwzapalnym ma szansę powodzenia.

Należy kontynuować ćwiczenia rozciągające i kondycyjne z wyłączeniem aktywności „ponad głową” Dopuszczalne są pojedyncze iniekcje leków sterydowych w celu zmniejszenia stanu zapalnego. W przypadku nasilania konfliktu , ewidentnych zmian anatomicznych powodujących cieśń lub przy uszkodzeniu ścięgien należy rozważyć leczenie operacyjne. Zabieg taki można wykonać artroskopowo wykonując jedynie dwa niewielkie nacięcia na skórze. W czasie zabiegu usuwa się zapalnie zmienioną kaletkę podbarkową oraz więzadło kruczo-barkowe. Można również wyrównać zagięty brzeg wyrostka barkowego lub też usunąć zmiany ze zwyrodniałego stawu barkowo-obojczykowego. Całość zabiegu nazywa się dekompresją przestrzeni podbarkowej. Po zabiegu należy liczyć się z 3-4 miesięczną rehabilitacją. Kończyny nie unieruchamia się i bezpośrednio po zabiegu rozpoczyna ruchy bierne i czynne w stawie. Zabieg, zajęcia rehabilitacji i dyscyplina pacjenta zapewniają sprawny powrót do zdrowia.

Kolano kinomana

Budowa stawu kolanowego

Kolano składa się z trzech części / przedziałów / stawów:

- staw rzepkowo-udowy - znajduje się pomiędzy rzepką a przednią częścią powierzchni stawowej kości udowej,

- przedział przyśrodkowy -  który jest utworzony przez wewnętrzną część kości udowej i piszczelowej,

- przedział boczny - zewnętrzna połowa kolana pomiędzy kością udową i piszczelową.

„Kolano kinomana” to dysfunkcja stawu rzepkowo- udowego. Zasadę działania tego stawu możemy porównać do liny przewieszonej przez bloczek, przy czym bloczkiem jest przednia powierzchnia kości udowej, a liną mięsień czworogłowy oraz rzepka wraz ze swoim więzadłem.

Biomechanika

Staw ten przenosi największe obciążenia ze wszystkich stawów, w przeliczeniu na jednostkę powierzchni. Obliczono, że obciążenie w tym stawie może przekraczać dwunastokrotnie ciężar ciała człowieka! Jest ono szczególnie duże w czasie wykonywania: przysiadów, podczas aerobiku, czy np. gry w squash’a. Zdrowe kolano bez problemu radzi sobie z takimi obciążeniami. Bywa jednak, że istnieją czynniki które doprowadzają do uszkodzenia powierzchni chrzęstnych w stawie rzepkowo – udowym.

Etiologia. Kiedy tak się dzieje?

Przyczyn jest bardzo wiele, a najczęstsze z nich to:

• brak równowagi mięśniowej (najczęściej osłabiona część przyśrodkowa mięśnia czworogłowego)przykurcze więzadłowe, które powodują, że rzepka przechyla się do boku jest nierównomiernie obciążana
• część boczna rzepki pracuje bardziej niż część przyśrodkowa – i zaczyna się szybciej zużywać, mówimy wówczas o zespole wzmożonego bocznego przyparcia w stawie rzepkowo-udowym.
• długotrwałe siedzenie ze zgiętymi kolanami (dlatego „kolano kinomana”, chociaż długotrwała jazda samochodem też może do tego predysponować) powoduje, że chrząstka jest uciskana cały czas w jednym miejscu i powstaje coś w rodzaju „odcisku” na chrząstce
• chodzenie na wysokich obcasach sprawia, że kolana nie jest wyprostowywane, nie ma więc fazy, kiedy rzepka nie jest dociskana do kości udowej. Chrząstka nie jest wówczas odżywiana i smarowana przez płyn stawowy i dochodzi do uszkodzeń.
• również budowa stawu kolanowego może predysponować do uszkodzeń w stawie rzepkowo-udowym. Jest to boczne ustawienie przyczepu więzadła rzepki na kości piszczelowej, przez co rzepka jest „ściągana” do boku w czasie normalnego funkcjonowania. Uszkodzona powierzchnia chrząstki traci swoją idealną gładkość (można ją porównać do białka jajka ugotowanego na twardo), staje się chropowata, szorstka

Objawy:

• trzeszczenie,
• chrobotanie wewnątrz kolana, szczególnie nasilone w czasie wykonywania przysiadu
• ból pojawia się z przodu kolana lub po bocznej stronie rzepki, głównie podczas zgięcia

Leczenie:

W większości przypadków wcześnie wykrytych, wystarczająca jest odpowiednia rehabilitacja pod okiem doświadczonego terapeuty.Polega ona na odpowiednim rozciąganiu oraz wzmacnianiu mięśni.

Należy unikać wszelkich sytuacji, w których obciążenie w stawie jest zwiększone:

• przysiadów,
• wchodzenia po schodach,
• aerobiku,
• pływania „żabką”

            Terapię można wspomóc odpowiednimi lekami wpływającymi na regenerację chrząstki oraz lekami przeciwzapalnymi. Najważniejsze są jednak konsekwentne samodzielne ćwiczenia w domu zadane przez fizjoterapeutę. Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi zamierzonych rezultatów, można rozważyć interwencję chirurgiczną. Rozległość zabiegu może być różna. Wykonuje się artroskopię, w czasie której można wygładzić uszkodzone powierzchnie chrzęstne i przeciąć struktury przyciągające rzepkę do boku.

W przypadku uszkodzeń wynikających z bocznego ustawienia przyczepu więzadła rzepki należy przyczep przesunąć w stronę przyśrodkową, wyrównując w ten sposób rozdział obciążeń w stawie rzepkowo-udowym.

Leczenie

Kontynuacją leczenia po każdym rodzaju leczenia chirurgicznego jest intensywna rehabilitacja trwająca w granicach sześciu miesięcy.

Skręcenie stawu skokowego

Anatomia: Staw skokowy nie jest prosto zbudowany. Składa się ze stawu skokowego górnego oraz dolnego, a tworzy go kość piszczelowa, strzałkowa oraz skokowa i piętowa. Staw skokowy górny pozwala nam na wykonanie ruchu zawiasowego, natomiast dolny na ruch inwersji (stanięcie na wewnętrznej krawędzi stopy) oraz ewersji (stanięcie na bocznej krawędzi stopy). Aby poszczególne kości mogły łącznie funkcjonować jako staw skokowy połączone są ze sobą licznymi więzadłami. Pomiędzy kością piszczelową a strzałkową istnieje więzozrost piszczelowo- strzałkowy, po stronie przyśrodkowej więzadło trójgraniaste (warstwa powierzchowna i głęboka), a po stronie bocznej więzadło strzałkowo-skokowe przednie (ATFL), więzadło strzałkowo-piętowe (CFL) oraz więzadło strzałkowo-skokowe tylne (PTFL). Dodatkowo mięśnie goleni czynnie stabilizują staw skokowy.

  

Stopnie skręcenia kostki bocznej. 

W zależności od ciężkości urazu wyróżnia się trzy stopnie skręcenia kostki bocznej:

• I - to naciągnięcie więzadeł. Istnieje niewielki obrzęk i tkliwość w okolicy ATFL bez cech niestabilności stawu
• II - (naderwanie) charakteryzuje się znacznym obrzękiem i wylewem podskórnym oraz bolesnością w okolicy ATFL i CFL. Zawodnik ma trudności w  chodzeniu i wspięciu na palce
• III- to rozerwanie – pojawia się masywny obrzęk i bolesność, ograniczenie ruchu w stawie. W badaniu stwierdza się dodatnie objawy niestabilności.

We wszystkich tych sytuacjach ciągłość kości pozostaje zachowana (nie ma złamania).

Objawy ciężkiego uszkodzenia stawu skokowego

• obrzęk oraz wylew podskórny krwi w okolicy kostki bocznej
• ból w czasie ucisku poniżej i do przodu od kostki bocznej
• trudności w chodzeniu, wspięciu na palce
• ograniczenie ruchu w stawie
• niestabilność stawu

W badaniu porównawczym obu stawów skokowych ocenia się:

• obrzęk,
• bolesność miejscową,
• wydolność więzozrostu piszczelowo-strzałkowego
• wydolność więzadła ATFL (szuflada przednia), PTFL (szuflada tylna) oraz CFL i więzadła trójgraniastego (Talar-tilt).

Badanie uzupełnia sprawdzenie wydolności ścięgien mięśni strzałkowych oraz piszczelowych. Należy rozważyć wykonywanie badania RTG w celu wykluczenia ewentualnego złamania. Można również wykonać badanie USG, które w rękach doświadczonego diagnosty dokładnie określa stopień uszkodzenia struktury więzadeł

Leczenie:

Uszkodzenia aparatu więzadłowego stawu skokowego zazwyczaj dobrze się goją, wobec czego wystarcza postępowanie zachowawcze tj.:

• odpoczynek,
• chłodzenie,
• modelujący opatrunek uciskowy,
• ułożenie przeciwobrzękowe (noga w górze),
• leki przeciwzapalne,
• oraz możliwie wczesną mobilizację stawu,

W każdym przypadku należy zastosować czasowo: porządny stabilizator stawu skokowego, oraz fizjoterapię mającą na celu odbudowę masy i kontroli mięśniowej.

Czas unieruchomienia oraz czas do powrotu na boisko jest uzależniony od stopnia uszkodzenia. Często powtarzane urazy, nieprawidłowe postępowanie po urazie oraz zbyt wczesny powrót do treningu może skutkować przewlekłą niestabilnością stawu skokowego. Jest to wskazanie do leczenia chirurgicznego.

Czas odpoczynku po urazie:

• Stopień I - stabilizator 7-10 dni, treningi po 10 dniach;
• Stopień II - odciążanie do ustąpienia bólu, stabilizator 10-14 dni, trening po 3 tyg.;
• Stopień III - odciążanie 3 tyg., stabilizator 6 tyg., trening po 8-10 tyg.;

Po rekonstrukcji więzadeł bezpieczny powrót do sportu po ponad 12 tyg.;

Badania diagnostyczne

ECHO SERCA- ECHOKARDIOGRAFIA- odbywa się przy wykorzystaniu promieni ultradźwiękowych. Służy do oceny czynności i pracy serca, dużych naczyń. Przeprowadza się ją sondą, którą smaruje się żelem i masuje w okolicy serca. Widoczny jest wtedy obraz serca na monitorze. Pozwala na szybkie wykrycie wad serca ( nabytych i wrodzonych), chorób serca (wsierdzia i osierdzia), lokalizacji i wielkości serca, można zobaczyć jego wnętrze. Stosuje się ją rutynowo w czasie klasyfikacji sportowców do klas sportowych.

USG- badanie ultradźwiękowe, za jego pomocą diagnozuje się wszelkie choroby jamy brzusznej. Stosuje się je również w czasie ciąży, do określenia wielkości i budowy płodu, jego lokalizacji, wad płodu, rozmieszczenia narządów.

BADANIE ENDOSKOPOWE (wziernikowanie)- wprowadza się wzierniki do organizmu przez naturalne jamy ciała. Wziernik jest zaopatrzony w przyrząd optyczny, który pozwala zdiagnozować stan narządów wewnętrznych, dokładnie je obejrzeć. Wyróżnia się następujące odmiany badania endoskopowego:

• GASTROSKOPIA- jest to włożenie rury do żołądka. Badanie bardzo nieprzyjemne (podrażnienie gardła i przełyku).
• BADANIE HISTOPATYCZNE- jest to pobieranie wycinka, jeżeli wystąpiły jakieś zmiany patologiczne. Sprawdza czy dane miejsce nie uległo zrakowaceniu.
• REKTOSKOPIA- badanie jelita grubego, wziernik wkłada się przez odbyt. Bardzo szybko wykrywa się zmiany, przynosi szybko efekty, można dzięki temu szybko zdiagnozować i można udzielić od razu pomocy. Do tego badania jelito musi być czyste, dla tego przed badaniem podaje się środki przeczyszczające i robi się lewatywę. Badanie odbywa się w pozycji kolankowo łokciowej.
• LAPAROSKOPIA- jest to badanie inwazyjne, robi się nią proste zabiegi operacyjne. Rozcina się skórę na 1cm w jednym lub dwóch miejscach i w tym miejscu wprowadza się wziernik. Obecnie stosuje się ją do usuwania kamienia z pęcherzyka żółciowego (jeśli nie ma powikłań i kamieni w drogach pęcherzyka), usuwa się wyrostek robaczkowy, ciąże pozamaciczne itp.

TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA- jest to badanie komputerowe przy badaniu promieni X, czyli promienie rentgenowskich. Komora składa się z łóżka, na którym kładzie się osobą badaną i wsuwa się do komory, gdzie następuje badanie. Służy do wykrywania i diagnozowania zmian znajdujących się w mózgu. Każda płaszczyzna mózgu jest bardzo dobrze zbadana, badanie jest bardzo dokładne, wykrywa obrzęk mózgu, guzy, krwiaki.

MAMMOGRAFIA- powinno się robić co rok po 30 roku życia. W latach wcześniejszych zalecane jest USG. Wykrywa ono wszelkie zmiany, guzki na piersiach czy sutkach. Mammografia ma możliwość wykrywania bardzo małych guzków. Piersi należy badać systematycznie za pomocą mammografi, USG lub met. palpacyjną. Można w ten sposób ustrzec się przed nowotworem piersi, który występuje bardzo często u kobiet.

REZONANS MAGNETYCZNY- osoba badana jest wsuwana do tunelu (komory aparatu), który emituje pole magnetyczne, które z kolei emituje na nasze ciało. Dzięki temu mamy możliwość dokładnego zbadania części poszczególnych części poszczególnych badanych narządów. Wynikiem badania są zdjęcia. Badanie bardzo dobrze diagnozuje, pokazuje warstwowo najmniejsze obrzęki, guzki, krwiaki itp. Jest to badanie bardzo dokładne, można nim badać mięśnie, stawy, narządy wewnętrzne, kręgosłup.

Ciała obce w: oku, nosie, uchu, przełyku, tchawicy

W OKU

Ciała obce wpadające do oka to przeważnie cząsteczki brudu, owady, kurz, sadze, lecz bywają również odpryski szkła i metalu. Ciało obce w oku, powoduje zwykle silny ból. Podrażniając spojówkę, sprawia w krótkim czasie powstawanie łzawienia, zaczerwienienia oka, w niektórych przypadkach zaburzenia wzroku. Ból jest piekący.

• gdy ciało obce tkwi mocno w rogówce (drewno, metal, lub tworzywo sztuczne) nie wolno nawet próbować jego usuwania. Osoba udzielająca pomocy powinna w takim przypadku ograniczyć się do zabezpieczenia obojga oczu opaską oczną i bezzwłocznego skierowania poszkodowanego do leczenia okulistycznego.
• gdy ciało obce znajduje się pod górną powieką, polecamy poszkodowanemu kierować oczy ku dołowi. Rzęsy górnej powieki chwytamy koniuszkami palców pociągając całą powiekę do przodu i ku dołowi ponad powiekę dolną. Po naprowadzeniu górnej powieki nad dolną, polecamy otworzyć oko, wówczas rzęsy dolnej powieki „wymiatają” wewnętrzną stronę powieki górnej. Jeśli ciało obce nie zostanie w ten sposób usunięte to kierujemy osobę do okulisty.
• gdy ciało obce znajduje się pod dolną powieką, to polecamy patrzeć w górę, koniuszkami palców chwytam za rzęsy powieki dolnej i odchylamy ją na odległość ok. 0,5cm od gałki ocznej tak, aby można było zajrzeć do noska spojówkowego i usunąć ciało obce. Bardzo delikatnie pocieramy wewnętrzną powierzchnie powieki zwilżonym rożkiem chusteczki do nosa, od zewnętrznego kąta oka w stronę nosa. Ciało obce ulega wtedy wypłukaniu przez strumień wypływających łez. Jeśli nie usuniemy ciała obcego w ten sposób to kierujemy poszkodowanego do okulisty.

W NOSIE

Występuje to najczęściej u dzieci, które dla zabawy wkładają sobie do dziurek nosa groszki, kulki do gry i inne małe przedmioty. Na skutek nacisku powstaje obrzęk błony śluzowej nosa nie pozwalający dziecku na samodzielne wydobycie ciała obcego. Nie jest to groźne, należy wówczas zatkać drugą dziurkę nosa i nakłonić dziecko do mocnego wydmuchnięcia powietrza. Jeśli nie da to rezultatu to należy uspokoić dziecko i udać się do lekarza. W żadnym przypadku nie należy próbować wyciągnąć ciała obcego domowymi sposobami (pincetą czy szpilką do włosów itp.).

W UCHU

Bardzo podobnie jak wyżej przebiega wprowadzenie i dalsze następstwa obecności ciała obcego w przewodzie słuchowym. Przewód słuchowy może być również zatkany przez woszczynę. Pacjent skarży się na gorsze słyszenie w zatkanym uchu. Niekiedy można pozbyć się ciała obcego przez zwyczajne potrząsanie głową. Jeśli to nie pomoże, przestrzega się przed użyciem ostrych narzędzi i przedmiotów. Zabrania się też używania w tym celu pałeczek do czyszczenia uszu. Najlepiej skierować pacjenta do laryngologa. Nie ma potrzeby wzywania pogotowia ratunkowego.

W PRZEŁYKU

Są to zazwyczaj zbyt duże kęsy jedzenia lub trzymane przez dzieci w ustach dla zabawy przedmioty. Ciało obce o ostrych krawędziach lub kończyste (ość, fragmenty kości) mogą przy tym wbić się w ścianę przełyku powodując zranienie. Utkwienie w przełyku ciała obcego jest brane pod uwagę w przypadku ściskającego bólu i trudności w przełykaniu. Duże ciało obce w przełyku uciska i zwęża biegnącą w bezpośrednim sąsiedztwie od przodu tchawicę. Pojawia się utrudnienie oddychania pod postacią „chwytania powietrza” lub zupełnego bezdechu. Skóra robi się sinoczerwona. Należy próbować sprowokować u pacjenta wymioty, w ten sposób wywołuje się falowe skurcze przełyku przebiegające od żołądka do gardła. Tym sposobem można usunąć ciało obce. W braku skutku należy wezwać pogotowie, które wydobędzie ciało obce narzędziami.

W TCHAWICY

Gdy ostry lub twardy kęs jedzenia przedostanie się do tchawicy zamiast do przełyku to mówimy o zachłyśnięciu. Przyczyną jest zazwyczaj rozmawianie w czasie jedzenia. Wyzwala się bodziec kaszlowy. Silny, gwałtowny strumień powietrza ma na celu spowodowanie wyksztuszenia ciała obcego, często z pozytywnym skutkiem. Pacjent ma uczucie duszenia się i łapie gwałtownie powietrze, następuje zasinienie skóry. Występuje przedłużony świszczący oddech.

POMOC:

• w pierwszej kolejności wywołujemy kaszel silnymi uderzeniami płaską dłonią w plecy pacjenta między łopatkami. W czasie uderzenia głowa i tułów pacjenta powinny zwisać ku dołowi. Ujście dróg oddechowych musi być skierowane w dół. Małe dziecko kładzie się na udzie z głową zwisającą w dół.
• gdy to nie skutkuje można zastosować tzw chwyt „Heimlicha”- staje się z tyłu za pacjentem, obejmuje się go oburącz za brzuch tak, aby dłonie zetknęły się na brzuchu powyżej pępka. Nagłym ruchem przyciska go mocno do siebie powodując gwałtowne zwiększenie się tłoczni brzusznej działającej na klatkę piersiową. Metodę tą stosuje się jednak jako ostateczną ratującą życie.
• eśli zawiodą wszystkie próby należy jak najszybciej wezwać pomoc. W przypadku bezdechu natychmiast rozpoczyna się próby dostarczania pacjentowi powietrza do płuc i kontynuuje akcję do przybycia pogotowia.

Zatrucia drogą wziewną

ZATRUCIE CZADEM:

• dochodzi do niego najczęściej w porze zimowej gdy ludzie podgrzewają mieszkania niesprawnymi piecykami (niesprawne piece węglowe i kaflowe); również zatrucia spalinami samochodowymi w pomieszczeniach zamkniętych (np.garaż), czad wydziela się również na pogorzeliskach.
• czad jest gazem bezbarwnym, bezwonnym, lżejszym od powietrza, w połączeniu z tlenem tworzy bardzo silny środek wybuchowy.
• działanie toksyczne czadu polega na tym, że łączy się on z hemoglobiną i blokuje ją, a tym samum upośledza transport tlenu do komórek. Jest to połączenie bardzo trwałe- czad łączy się 300x szybciej z hemoglobiną (tzw.methemoglobina) niż z tlenem.
• bardzo szybko po zatruciu dochodzi do objawów głodu tlenowego- najszybciej dochodzi do objawów układu nerwowego: ból głowy, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, szum w uszach, oszołomienie, senność, kurcze mięśni, szybka utrata przytomności, gdy taka osoba nie otrzyma pomocy- dochodzi do zatrzymania akcji serca.

POMOC:

• trzeba zawsze pamiętać o własnym bezpieczeństwie ratując osobę zatrutą czadem- wchodząc do pomieszczenia należy mieć zabezpieczone drogi oddechowe lub mieć asekurację ze strony innych osób.
• należy otworzyć okna, zrobić przeciąg i wynieść osobę na świeże powietrze.
• nie wolno w takich pomieszczeniach używać źródła ognia
• osobę trzeba natychmiast wentylować.
• wzywając pogotowie należy powiedzieć ze chodzi o zatrucie czadem.

UDUSZENIE DWUTLENKIEM WĘGLA:

• dwutlenek węgla jest bezbarwnym, bezwonnym, cięższym od powietrza gazem; najwięcej tego gazu gromadzi się w pomieszczeniach znajdujących się poniżej poziomu ziemi i tam najczęściej dochodzi do uduszeń (silosy, głębokie wykopy, studzienki melioracyjne)
• gdy człowiek długo przebywa w takim pomieszczeniu to oddycha powietrzem ubogim w tlen
• objawy: bóle głowy, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, senność, utrata przytomności, zgon.

POMOC: jak przy zatruciu czadem.

• trzeba zawsze pamiętać o własnym bezpieczeństwie ratując osobę zatrutą czadem- wchodząc do pomieszczenia należy mieć zabezpieczone drogi oddechowe lub mieć asekurację ze strony innych osób.
• należy otworzyć okna, zrobić przeciąg i wynieść osobę na świeże powietrze.
• nie wolno w takich pomieszczeniach używać źródła ognia
• osobę trzeba natychmiast wentylować.
• wzywając pogotowie należy powiedzieć ze chodzi o zatrucie czadem.
• jeśli nie ma oddechu i tętna przystępujemy do RKO.

Zatrucia drogą pokarmową

ZATRUCIE LEKAMI

• najczęściej przyczyną zatrucia lekami jest ich przedawkowanie (lekami, narkotykami, w celach samobójczych). Najczęściej są to leki przeciwbólowe (głównie narkotyki), leki nasenne (głównie leki psychotropowe), grupa leków działających na krążenie.
• potęgowanie działania leków powoduje alkohol (jest to działanie synergiczne)
• następuje uszkodzenie układu nerwowego i mózgu, występują zawroty głowy, zaburzenia wzroku, słuchu, osoba jest oszołomiona, otłumiona- bodźce docierają z opóźnieniem, występuje senność, zamroczenie, utrata przytomności, problemy z oddychaniem i krążeniem, co może prowadzić do zgonu.
• skutkiem zatrucia lekami jest nieodwracalne uszkodzenie wątroby i nerek.

POMOC:

• gdy osoba jest przytomna to należy podać węgiel i prowokować wymioty
• gdy osoba jest nieprzytomna to należy ułożyć ją w pozycji bezpiecznej i natychmiast wezwać pogotowie.

ZATRUCIE ALKOHOLEM ETYLOWYM

• objawy zatrucia alkoholem etylowym występują w różnym czasie u różnych osób (szybciej u kobiet i dzieci)
• objawy: zaburzenia psychiczne- różne nastroje (od euforii do agresji), zaburzenia mowy, wzroku, słuchu, równowagi, koordynacji ruchów i spowolniona reakcja na bodźce. Bardzo silne upojenie alkoholowe powoduje zaśnięcie ( a w trakcie często utrata przytomności, wymioty).

ZATRUCIE JADEM KIEŁBASIANYM

• jad kiełbasiany jest bardzo toksyczną trucizną, która działa na organizm w dawce już 0,01mg- jest to dawka śmiertelna
• objawy kliniczne występują po upływie ok. 1 dnia od zatrucia
• jad kiełbasiany znajduje się we wszystkich produktach przeterminowanych, zepsutych, które są hermetycznie zamknięte
• bakteria jadu kiełbasianego rozwija się tylko wtedy, gdy nie ma dostępu tlenu
• opakowanie żywności w którym jest jad ma wybrzuszenie
• jad kiełbasiany uszkadza mózg, układ nerwowy
• typowe objawy kliniczne: bóle brzucha, objawy ze strony układu nerwowego: zawroty głowy, zaburzenia widzenia, utrudnione połykanie, ślinotok, porażenie oddechu, dochodzi kolejno do porażenia poszczególnych ośrodków mózgowych, co w następstwie prowadzi do śmierci
• profilaktyka: sprawdzać zawsze datę ważności żywności

ZATRUCIE ZEPSUTYM POKARMEM.

• źródłem tego zatrucia jest: pożywienie, które jest niewłaściwie przechowywane; niewłaściwa higiena przygotowywania i podawania produktów spożywczych; produkty parokrotnie zamrażane i odmrażane; często występują zatrucia salmonellą; niemyte warzywa i owoce; zatrucia pleśnią (pleśń jest bardzo silną toksyną)
• objawy ze strony przewodu pokarmowego: ból brzucha, uczucie ociężałości, nudności, odbijanie, wymioty, osłabienie, zawroty głowy, bladość skóry, gorączka, może wystąpić odwodnienie (groźba wystąpienia wstrząsu hipowolemicznego)
• obowiązuje dieta ścisła- tylko płyny obojętne z mikro i makroelementami (lekko osolone), nie można pić napojów gazowanych. Można pić herbatę miętową, osłodzoną, koperkową
• gdy zatrucie jest silne podać węgiel (2-3 tabletki) dopiero po tym można podać inne środki farmakologiczne.

Zatrucia

Zatrucie- jest to zaburzenie czynności życiowych spowodowane zadziałaniem na organizm trucizny.

Trucizną- nazywamy każdą substancję, która ma działanie szkodliwe na organizm.

Drogi przedostawania się trucizny do organizmu:

• przez przewód pokarmowy (drogą doustną)- trucizna może zostać zjedzona lub wypita (np. alkohol, grzyby, leki, przeterminowane jedzenie itp.). Trucizna działa wolniej, działanie toksyczne trucizny, zaczyna się wtedy, gdy wchłonie się ona do krwi. Można więc bezpośrednio po jej spożyciu szybko zareagować gdyż trucizna zalega w żołądku.
• drogą doodbytniczą- trucizna działa bardzo szybko (bardzo obfite krążenie)- z jelita grubego trucizna od razu wchłania się do krwi (czopki, wlewy doodbytnicze).
• drogą wziewną (oddechową)- dochodzi do zatrucia, gdy trucizna znajduje się w powietrzu. Trucizna działa bardzo szybko (najczęściej występują zatrucia czadem i dwutlenkiem węgla).
• podanie trucizny bezpośrednio do krwioobiegu- należy natychmiast podać leki dożylne.
• jednocześnie wieloma drogami- trucizna dostaje się jednocześnie wieloma drogami na raz (np. zatrucia środkami ochrony roślin, nieekologicznymi farbami, lakierami, cyjanowodorem)
• przez skórę- np. na skutek ukąszenia, polania środkiem chemicznym itp.

Najszybciej trucizna dostaje się do organizmu drogą dożylną a najwolniej doustną.

Działanie substancji toksycznych:

Każda substancja, która jest szkodliwa, może wyrządzić bardzo duże spustoszenie. Im dłużej jest w organizmie, tym powoduje większe spustoszenie. Niektóre zatrucia mają okres utajony (np. jadem kiełbasianym).

Najbardziej niebezpieczne są te trucizny, które powodują:

• uszkodzenie mózgu,
• zaburzenia rytmu serca (zaburzenie przewodnictwa),
• porażenie mięśni (tężec, jad kiełbasiany),
• niewydolność krążeniowo-oddechową.

Wszystkie trucizny (gdy są długo w organizmie) powodują poważne nieodwracalne zmiany w wątrobie i nerkach, które pełnią rolę filtracyjną.

PRZYCZYNY ZATRUĆ:

• lekkomyślność- np. grzybobranie (zbieranie grzybów, których się nie zna), ogrzewanie pomieszczeń niesprawnymi piecykami węglowymi lub gazowymi, przechowywanie silnych trucizn przy pokarmie
• pomyłka- przechowywanie leków przeterminowanych w nieoryginalnych opakowaniach
• nieświadomość- szczególnie zdarza się to wśród dzieci (biorą nieznane leki), należy więc leki i niebezpieczne środki przechowywać w miejscach niedostępnych dla dzieći.
• nadużycie- przedawkowanie leków z grupy narkotyków, alkoholu (spotykane u narkomanów i alkoholików)
• motywy kryminalne (zabójstwo), próby samobójcze- zamach na życie, ludzie świadomie dążą do zatrucia, zażywają dużą ilość środków uspokajających, lub nasennych, często popijając je alkoholem. Taka mieszanka powoduje śmierć, alkohol przyśpiesza i wzmacnia działanie tych leków.

OBJAWY ZATRUĆ:

a) objawy nieżytu żołądkowo-jelitowego (występujące przy zatruciu pokarmowym):

• bóle brzucha
• nudności
• wymioty
• biegunka
• stan podgorączkowy

b) objawy związane z zaburzeniem mózgu (zatrucie czadem, dwutlenkiem węgla, lekami)

• bóle głowy
• zawroty głowy
• senność
• zaburzenie widzenia
• zaburzenia świadomości
• zaburzenia równowagi

c) objawy związane z niewydolnością krążeniowo-oddechową:

• tachykardia
• bradykardia
• duszność
• sinica

d) objawy związane z zaburzeniami psychicznymi (np. po zatruciu alkoholem, przedawkowaniem narkotyków, grzyby halucynogenne):

• biała gorączka
• urojenia,
• omamy

Niebezpieczeństwa zatruć, które mogą prowadzić do zgonu:

• groźba wystąpienia wstrząsu (wstrząs toksyczny i hipowolemiczny)- bez odpowiedniej pomocy osoba we wstrząsie może umrzeć,
• utrata przytomności.

POMOC PRZEDMEDYCZNA PRZY ZATRUCIACH:

1. Należy jak najszybciej odłączyć osobę poszkodowaną od źródła trującego (jeśli trucizną jest gaz to należy pamiętać o własnym bezpieczeństwie)
2. Pomoc podstawowa- sprawdzić w jakim stanie jest osoba poszkodowana (przytomność, oddech, tętno). Jeśli nie ma oddechu to przystępujemy do RKO, jeśli osoba jest przytomna, ale ma problemy z oddychaniem to należy posadzić ją w pozycji wysokiej i obserwować.
3. Usunięcie trucizny z organizmu (jeśli jest to możliwe):

• drogą doustną przez wywołanie wymiotów, wcześniej podajemy osobie szklankę wody z dodatkiem łyżeczki soli, u dzieci może to być sok rozcieńczony wodą.
• wymiotów nigdy nie prowokujemy gdy:

- osoba jest nieprzytomna

- osoba nie jest w pełni świadoma

- gdy doszło do zatrucia środkami parząco-żrącymi.


4. Zabezpieczenie wszystkich środków, przedmiotów dookoła osoby poszkodowanej (informacja o tym czym osoba mogła się zatruć.

Odmrożenia

Odmrożenie- jest następstwem zadziałania na skórę niskiej temperatury. Może dojść w wyniku tego do zmian miejscowych (stopnie odmrożenia), lub w przypadku dłuższego wymrożenia dochodzi do obniżenia temperatury ciała i do zmian ogólnoustrojowych, czyli do tzw. zamarznięcia.

PRZYCZYNY:

• długotrwałe przebywanie w niskiej temperaturze, przy niewłaściwym ubiorze, ze słabym stanem zdrowia lub mokrym ubraniem,
• najszybciej odmrożeniom ulegają nieosłonięte części ciała (uszy, nos, broda, stopy),
• przyczyną jest brak okrycia, zbyt cienkie lub zbyt grube ubranie w stosunku do pogody (intensywne pocenie się powoduje 15razy szybszą utratę ciepła), ciasne obuwie powoduje natomiast upośledzenie krążenia.
• człowiek szybciej marznie, gdy powietrze jest wilgotne,
• odmrożenie w stanie upojenia alkoholowego- osoby w takim stanie mają złudne uczucie ciepła i są dla tego bardziej narażone na odmrożenia,
• zły stan zdrowia- przemęczenie, wycięczenie, osłabienie, niedożywienie organizmu, anemia, wszelkie urazy ciała (rany, krwawienia), krwotoki, choroby tętnic i żył, po rekonwalescencji (grypa).

OBJAWY KLINICZNE:

Jeśli jest bezpośredni kontakt:

• zmiany miejscowe; cztery stopnie odmrożeń:

I stopień- dotyczy powierzchniowej części skóry właściwej (naskórka), występuje zwężenie naczyń krwionośnych, zanika odbieranie bodźców, skóra jest blada, zimna, lepka, występuje pieczenie, swędzenie, brak czucia, ból, gdy miejsce odmarznie zaczynamy je stopniowo ogrzewać, Jeżeli dojdzie do odmrożenia to miejsce jest sinoczerwone.

II stopień- następuje zniszczenie skóry właściwej i naskórka, występują pęcherze, które mają kolor ciemnoczerwony (wypełnione skrzepem albo krwistym płynem).

III stopień- następuje całkowite obumieranie skóry, występuje martwica tkanek leżących pod skórą. Rana pokrywa się ciemną skorupą przypominającą kolor czarny.

IV stopień- dotyczy wszystkich tkanek- następuje całkowite ich zniszczenie. Następuje okrężna martwica skóry, mięśni, kości, dotyczy części ciała najbardziej oddalonych od serca (stopy, dłonie, kończyny dolne i górne). Aby uratować życie, często konieczna jest amputacja odmrożonego miejsca.

• zmiany ogólnoustrojowe: ogólne przechłodzenie organizmu, dochodzi do stopniowego zamarzania.

Rozróżniamy 3 okresy zmian ogólnoustrojowych:

a) obronny- gdy organizm jeszcze się broni (temp. ciała wynosi 34- 36°) przed utratą ciepła. Występuje: przyśpieszona przemiana materii, dodatkowe wytwarzanie energii przez tzw. dreszcze, skurcz mięśni przywłosowych (gęsia skórka), naczynia kurczą się, aby jak najmniej oddawać ciepło, skóra jest blada, sina. Występuje szybkie tętno i oddech.

b) wyczerpania- organizm poddaje się, przestaje się bronić. Temperatura ciała wynosi 34- 27°. Jeśli temperatura spadnie do 30° osoba traci przytomność. Skóra jest zimna, osoba nie odczuwa zimna, ustaje drżenie mięśni, pojawia się ich kurczowe drętwienie. Oddech i tętno wolne i słabo wyczuwalne, osoba staje się senna, apatyczna, zasypia, jeżeli nie udzieli się pomocy to umiera. Osoba która zasnęła sprawia wrażenie martwej: jest drętwa, ma sine usta i paznokcie.

c) faza śmierci- przed ustaniem akcji serca ustępuję drętwienie mięśni a powstaje ich wiotczenia, źrenice nie reagują na światło i dochodzi do śmierci.

POSTĘPOWANIE

a) zmiany ogólnoustrojowe:

• jeśli doszło do dużego spadku temperatury, to osoby takiej nie można gwałtownie ogrzewać (przenosić do bardzo ciepłego pomieszczenia),
• należy przerwać działanie niskiej temperatury na organizm,
• jeśli ubranie jest mokre to należy je jak najszybciej zdjąć i nałożyć suche, oraz okryć osobę ciepłym kocem,
• nie wolno podawać alkoholu,
• nie wolno wykonywać ruchów czynnych i biernych,

Oparzenia oka i skóry

OKO

OBJAWY:

• intensywne łzawienie,
• silny ból,
• niemożność otworzenia oczu,
• może dojść do rany.

POMOC:

• należy szybko polać oko strumieniem bieżącej, zimnej wody przy otwartym oku, płuczemy całą gałkę oczną w kierunku od nosa na zewnątrz,
• czas płukania 10 min.
• po wypłukaniu oka zaklejamy je i udajemy się do lekarza,
• jeśli do oka wpadnie wapno to najpierw należy usunąć je z oka i potem dopiero przemywać.

SKÓRA:

•   ochraniamy dłonie rękawiczkami, następnie zdejmujemy z miejsca oparzenia ubranie i po jego odsłonięciu przystępujemy do płukania pod bieżącą wodą, tak aby woda wraz ze środkiem parzącym spływała bezpośrednio do jakiegoś naczynia lub na ziemię, a nie dalej na zdrową skórę.
•   jeśli jest to kwas to stosujemy okłady z sody oczyszczonej, jeśli jest to zasada to robimy okład kwasem bornym 3%.

Oparzenia chemiczne

Ich rozmiar uzależniony jest od:

• ilości czynnika parzącego,
• czasu działania na skórę,
• stężenia substancji.

Gdy jest to oparzenie kwasami pojawia się strup, który ma różny kolor. Jeśli jest to zasada to rana „ślimaczy się”. Gdy dojdzie do oparzeń dróg oddechowych i pokarmowych, jest to bardzo niebezpieczne. Jeżeli jest to związek o dużym stężeniu to pojawia się strup na ustach, zmiany na języku i gardle, dochodzi do spalenia lub uszkodzenia narządów wewnętrznych.

POSTĘPOWANIE:

• nie należy prowokować wymiotów, gdyż może to doprowadzić do ponownego uszkodzenia odcinków układu pokarmowego,
• można podać przegotowaną wodę o temperaturze pokojowej (pod warunkiem że nie ma wstrząsu, krwawienia lub wymiotów), którą podaje się małymi łyżkami i natychmiast udać się do szpitala.

Oparzenia

OPARZENIE- jest to następstwo zadziałania na skórę wysokiej temperatury.

Wyróżniamy 4 rodzaje oparzeń ze względu na przyczynę:

a) cieplne (termiczne)- efekt zadziałania na skórę płynów, przedmiotów, które mają dużą temperaturę.

b) chemiczne- efekt zadziałania na skórę stężonych związków chemicznych (kwasy i zasady). Im większe ich stężenie tym rany są większe. Głębokość oparzenia zależy od stężenia i długości działania.

c) elektryczne- efekt działania na skórę prądu elektrycznego. Dzielą się na:

• błyskowe- efekt zadziałania na skórę prądu elektrycznego. Zazwyczaj nie powodują zmian ustrojowych.
• kontaktowe- jest to skutek działania rażącego działania prądu o wysokim napięciu. Powodują głębokie zmiany miejscowe, prąd przechodzi przez całe ciało , dochodzi do zatrzymania oddechu i krążenia.

d) popromienne- efekt zadziałania nadmiernej ilości promieniowania jonizującego (np.w wyniku awarii urządzenia emitującego promieniowanie jonizujące). 

Rodzaje oparzeń ze względu na rozległość:

• głowa 9%
• szyja 1%
• tułów przód i tył po 18%
• kończyna górna 9%
• kończyna dolna 9%

Wyróżniamy tutaj oparzenia:

• lekkie- gdy jest mniej niż 15% oparzeń I i II-go stopnia lub mniej niż 5% oparzeń 3 stopnia. Mogą być objawy ogólno-ustrojowe, ale nie powodują zaburzeń zagrażających życiu. Osoba musi być hospitalizowana.
• średnie-  od 15 do 30% oparzeń I i II-ego stopnia, lub 5-15% III-ego stopnia. Jeśli te oparzenie jest zaniedbane, może dojść do wstrząsu i zgonu.
• ciężkie- powyżej 30% oparzeń I i II-ego stopnia, lub powyżej 15% oparzeń III-ego stopnia.

OBJAWY OPARZEŃ:

W miejscu zadziałania czynnika parzącego występują objawy miejscowe, czyli stopnie oparzenia:

- I stopień- dotyczy uszkodzeń naskórka, czyli uszkodzenie powierzchniowe, występuje zaczerwienienie, ból, pieczenie, obrzęk (np.oparzenie słoneczne powoduje że oparzony naskórek schodzi.

- II stopień- dzieli się na:

a) powierzchniowe- dotyczy uszkodzeń naskórka i powierzchniowej warstwy właściwej, występują: pęcherze z płynem surowiczym, ból, pieczenie, obok pęcherza jest zazwyczaj zaczerwienienie, obrzęk.

b) głębsze- następuje całkowite zniszczenia całej grubości skóry właściwej. Występuje pęcherz (dno pęcherza jest pokryte białą twardą skórką- jest to warstwa skóry właściwej, wypełniona płynem surowiczym). Zniszczone są mieszki włosowe, gruczoły łojowe, potowe, pozostaje blizna po oparzeniach.

- III stopnia- powstaje na skutek zadziałania bardzo wysokiej temperatury, prądu lub bardzo stężonego związku chemicznego. Następuje uszkodzenie całej grubości skóry i zniszczenie tkanek położonych pod nią. Tkanki ulegają obumieraniu (głęboka martwica), powstaje ziejąca rana i pokrywa się ona ciemnobrunatnym strupem.

- IV stopnia- występuje zwęglenie, poszczególne warstwy ciała ulegają zwęgleniu (spaleniu). Powstaje na skutek porażenia prądem o bardzo wysokim napięciu.

OBJAWY KLINICZNE:

- zmiany ogólnoustrojowe (choroba oparzeniowa):

a) wstrząs- bezpośrednio po oparzeniu (wstrząs hipowolemiczny- nagłe zmniejszenie się krwi krążącej),

b) okres reakcji katabolicznych- okres rozkładu, cofania się częściowych zmian, które zaszły w okresie wstrząsu. Następuje częściowe cofanie się osocza do naczyń (większość osocza ucieka przez ranę na zewnątrz), w miejscu gdzie nie ma skóry następuje zniesienie czynności skóry m.in. funkcji regulacji. Aby nie doszło do deficytu ciepła, występuje bardzo szybka przemiana materii- spalanie tłuszczów, węglowodanów i białka. Następuje zanik mięśni, utrata masy ciała, jest ogromne niebezpieczeństwo zakażenia.

c) okres wyniszczenia organizmu i zgonu lub okres zdrowienia.

POSTĘPOWANIE:

• należy jak najszybciej udzielić pomocy,
• należy jak najszybciej odciągnąć osobę od źródła gorącego, ugasić palące się ubranie kocem lub kładąc na ziemię.
• jak najszybciej odsłonić poparzone miejsce, zdjąć ubranie, jeśli doszło do przyklejenia go do skóry nie należy go odrywać,
• jeśli oparzenie dotyczy ręki lub dłoni, należy zdjąć wszystkie pierścionki, bransoletki i inną biżuterię,
• miejsce oparzenia polewamy dużym strumieniem zimnej wody i robimy zimny okład na poparzone miejsce. Schładzanie powoduje zmniejszenie stopnia poparzenia, zmniejsza ból, ciepło nie jest przekazywanie do głębiej leżących tkanek, zmniejsza ilość wytwarzania ciał oparzeniowych.
• nie należy miejsca oparzenia polewać alkoholem,
• czas schładzania wynosi od 20 – 30 min.
• po schłodzeniu, jeżeli nie ma rany, można spryskać miejsce pianką (I-ego stopnia- pentanol), jeżeli jest rana, to przykrywamy ją jałowym opatrunkiem. Nie wolno używać tkanin rozpuszczalnych np. chusteczek higienicznych.  Oparzonej twarzy nie okrywamy niczym!!!
• jeżeli wystąp[i pęcherz to nigdy go nie przekłuwamy,
• jeśli osoba jest we wstrząsie to nie podajemy nic doustnie,
• gdy powierzchnia oparzeniowa jest duża, stopniowo schładzamy miejsce, gdyż może dojść do szoku termicznego w wyniku gwałtownego zadziałania zimnej temperatury na całą powierzchnię.

Wstrząs

WSTRZĄS(szok)- jest to dysproporcja między zapotrzebowaniem a zaopatrzeniem w tlen poszczególnych narządów na skutek niewydolności krążenia. To stan, który zagraża bezpośrednio życiu.

Wyróżniamy 3 rodzaje wstrząsów:

1. hipowolemiczny,
2. kardiogenny,
3. przywspółczulno-naczyniowy.

Wstrząs hipowolemiczny- spowodowany jest zmniejszeniem się ilości krwi krążącej.

PRZYCZYNY:

• utrata krwi w wyniku krwotoku wew. lub zew.
• utrata osocza (oparzenia),
• utrata wody i elektrolitów (odwodnienie).

 OBJAWY:

Wyróżnia się dwie fazy:

FAZA I:

• bladość,
• uczucie zimna,
• przyśpieszony oddech i tętno, spada ciśnienie krwi,
• sinica (kolejno sinieją: paznokcie, usta, czubek nosa, małżowina uszna),
• zaburzenia psychiczne,

FAZA II:

• zmiana wyglądu skóry (barwa szaro-żółta),
• apatia,
• tętno i oddech nieregularne, ciśnienie obniża się.

Wstrząs kardiogenny- spowodowany zmniejszeniem się wydolności pracy serca.

PRZYCZYNY:

• zawał serca,
• zator dużych tętnic (np. płucnej).

OBJAWY:

• ból w klatce piersiowej za mostkiem
• nieżyt żołądka przy zawale ściany tylnej,
• bladość,
• skóra pokryta lepkim zimnym potem,
• duszność (zastój krwi w żyłach)
• strach przed śmiercią.

Wstrząs przywspółczulno – naczyniowy (zapaść)- spowodowany nagłym powiększeniem się łożyska naczyniowego, przy niezmienionej ilości krwi krążącej. Naczynia się rozszerzają i spada ciśnienie krwi.

PRZYCZYNY:

a) wadliwa regulacja przez układ nerwowy (gdy występuje nadmierna aktywizacja nerwu błędnego),

Aktywizacja spowodowana jest:

• bardzo silnym bólem,
• zadziałaniem bardzo wysokiej lub bardzo niskiej temperatury,
• bardzo silny strach lub przerażenie,

b) zatrucia,

c) nadmierne reakcje alergiczne (wstrząs anafilaktyczny).

PRZEBIEG WSTRZĄSU:

I- wstrząs wyrównany- do krwi wrzucana jest adrenalina, która powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych mózgu z jednoczesnym zwężeniem naczyń krwionośnych skóry, mięśni, trzewi i częściowo nerek (centralizacja krążenia). Występuje przyśpieszenie pracy serca i przyśpieszony oddech.

II- wstrząs niewyrównany- narasta niedotlenienie tkanek i narządów organizmu. Prowadzi to do zatrucia i zniszczenia narządów biorących udział w funkcjonowaniu procesów życiowych.

POMOC DORAŹNA PRZY WSTRZĄSACH:

• ułożyć w pozycji na plecach i usunąć przyczynę wstrząsu,
• przez okres 1min. Układamy osobę w pozycji scyzorykowej. Nie korzystamy z tej pozycji przy wypadku,
• ochrona przed utratą ciepła (ciepło okryć),
• zakaz podawania czegokolwiek doustnie,
• opieka psychiczna (być przy poszkodowanym).